Το Έθιμο της Πιπεριάς την Πρωτομαγιά στη βόρεια Εύβοια

Με τον ερχομό του Μάη, σε πολλά χωριά της Βόρειας Εύβοιας και ιδιαίτερα όπου υπάρχει προσφυγικό στοιχείο, τελούν ακόμη ένα παλιό, ίσως και πανάρχαιο έθιμο που στην Εύβοια, το ονομάζουν «Πιπεριά».

Το έθιμο λέγετε ότι γινόταν σαν μια συλλογική λαϊκή ευχή να πάνε καλά οι σοδειές και να φέρει η Άνοιξη χαρές. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες δεν αποδέχονται ότι είναι μια γιορτή που ήρθε μαζί τους με τον ξεριζωμό. Είναι μια γιορτή των παλιοελλαδίτων μου έλεγε η πεθερά μου, μου εμπιστεύθηκε η κ.Φωτεινή από τη Συνασσό. Δες τις λέξεις… “κθαρια” μιλάνε έτσι οι πρόσφυγες με ρωτά;

Η παράκληση για βροχή και οι ευχές για καλή σοδειά, από νεαρά παιδιά στολισμένα με πρασινάδες και άνθη, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον άλλοτε αποκλειστικά αγροτικό βίο. Σήμερα αναβιώνει το έθιμο, καταλήγοντας σε πανηγύρι με κλαρίνα και βιολιά για όλο τον κόσμο. Τέτοια γιορτή γίνεται κάθε χρόνο στη Νέα Σινασό, στον Άι Γιώργη, στο Ασμήνι, στο Αρτεμίσιο, στην Καστανιώτισσα, στον Άγιο και άλλα χωριά του Δήμου Ιστιαίας-Αιδηψού, αλλά και σε πολλά χωριά του δήμου Μαντουδίου – Αγίας Άννης όπως Κεράσια, Ροβιές, στη Βόρεια Εύβοια. Για τους επισκέπτες είναι μια γοητευτική εμπειρία, για τους ντόπιους, μια ξεχωριστή, ενωτική γιορτή.

Την Πρωτομαγιά, λοιπόν, πρωί-πρωί, αρχίζουν να ετοιμάζουν την «Πιπεριά». Σημειώστε ότι  πρέπει να είμαστε εκεί κατά τις 8 για να προλάβουμε το στόλισμα. Εκεί, στην πλατεία των χωριών συνήθως, αρχίζει το στόλισμα της «Πιπεριάς»· με κλαδιά και φτέρες από τα κοντινά δάση, με τριαντάφυλλα, πασχαλιές και κρίνους από τις αυλές των σπιτιών.

Το έθιμο “Πιπεριά” στη Συνασσό

Η “Πιπεριά” ένα αγόρι, είναι καλυμμένο ολόκληρο με πρασινάδα (μόνο τα μάτια αφήνουν έξω για να βλέπουν ) και στο στήθος φοράει κουδούνα. Ξοπίσω τους, ένας άλλος συγχωριανός, που βαστάει ένα τσαπί, ακουμπισμένο στην πλάτη του, ο «γεωργός» αλλά και μια ολόκληρη ομάδα από κοριτσόπουλα με ολάνθιστα κεφάλια και χαμόγελα αρχίζουν το σεργιάνι στο χωριό.

Και το τραγούδι: «Πιπεριά, πιπεριά, πιπεριά γλυκιά ροδιά, γρήγορα στον Αη Λια, κι ο Αη Λιας στον ουρανό, για να ρίξη ο Θιός νερό, για τα στάρια για κθάρια, για τ’ φτωχού τα παρασπόρια. Κάθε στάχυ και πινάκι, και χειρόβολο δεμάτι. (Α)βλάκια, ‘βλάκια το νερό, γούρνες, γούρνες το κρασί, γεωργός με το τσαπί».

Φανερή είναι η επίκληση για βροχή με τρόπο… μαγικό, παρακαλούν το “Θιό” σε καταπολέμηση της ανομβρίας, ενώ η πρασινάδα είναι απαραίτητη και χρησιμεύει, όπως λένε, «για να πρασινίσει ο κάμπος, και τα λουλούδια, για να φέρει η άνοιξη  χαρές.

Η πομπή περνάει από όλα τα σπίτια του χωριού, σταματώντας σε κάθε ένα ξεχωριστά, όπου, μόλις λένε το τραγούδι, ο νοικοκύρης του σπιτιού τούς ραντίζει με νερό. Ο «γεωργός» τότε με το τσαπί βαράει δύο τσαπιές στο χώμα έξω από το σπίτι. Ο νοικοκύρης ύστερα τους φιλεύει χρήματα, αυγά και γλυκά και φεύγουν. Τα χρήματα πάνε στο σύλλογο που φροντίζει για την αναβίωση του εθίμου και διοργανώνει το γλέντι που ακολουθεί στην πλατεία. Όταν τελειώσει η γύρα σε κάθε σπίτι της Ν. Σινασού, οι νεότεροι της χαρούμενης, ανθοστόλιστης παρέας κατεβαίνουν στον κεντρικό δρόμο που ενώνει την Αιδηψό με την Ιστιαία και το Πευκί και σταματάνε κάθε αυτοκίνητο, πούλμαν, μοτοσικλέτα, για να τους προσφέρουν λουλούδια ,να ενημερώσουν για το πανηγύρι τους και να πάρουν χρήματα από όποιον… φιλοτιμηθεί. Οι περισσότεροι οδηγοί παραξενεύονται μ’ αυτήν τη διαφορετική Πρωτομαγιά, οι τουρίστες ενθουσιάζονται, άλλοι υποκύπτουν εμπρός στα χαμόγελα των κοριτσιών και ζητάνε και τσίπουρο. Οι μεγαλύτεροι θυμούνται ότι παλαιότερα τα φιλέματα ήταν αλεύρι αυγά και γάλα. Με τα υλικά αυτά γίνονταν μια μεγάλη πίτα όπου όλοι οι κάτοικοι μοιράζονταν στο τέλος στην γιορτή της πλατείας.

Πρωτομαγιάτικη Πιπεριά στο Αρτεμίσιο

Στο Αρτεμίσιο, από τα χαράματα της Πρωτομαγιάς, ντύνουν έναν άνθρωπο του χωριού «πιπεριά». Τον βάζουν σε όλο το σώμα του φτέρες, τόσες πολλές που τον σκεπάζουν ολόκληρο. Τον κρεμάνε και ένα κουδούνι και ξεκινάει. Μαζί του ακολουθεί κι ένας άλλος συγχωριανός, που βαστάει ένα τσαπί, ακουμπισμένο στην πλάτη του. Αυτός είναι ο «γεωργός». Πίσω τους ακολουθούν και άλλοι και είναι μια μεγάλη ομάδα. Μπροστά ο «πιπεριάς» με το «γεωργό» και πίσω οι άλλοι, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι σε όλο το χωριό και τραγουδάνε:

«Πιπεριά γλυκιά ροδιά | γλήγορα στον Αη-Λια | κι Αη-Λιάς στον ουρανό |

για να βρέξει θιος νερό | για τα στάρια, για τα κθάρια |για τ” φτωχού τα παρασπόρια

κάθε στάχυ και πινάκι | και χειρόβολο δεμάτι

Γούρνες γούρνες το κρασί | αυλάκια αυλάκια το νερό | κι ο γιωργός με το τσαπί

να στουμών” καλά τη γη»

Μόλις λένε το τραγούδι, ο νοικοκύρης του σπιτιού τους ραντίζει με νερό. Ο «γεωργός» τότε με το τσαπί βαράει δύο τσαπιές στο χώμα έξω από το σπίτι. Ο νοικοκύρης ύστερα τους φίλευε και φεύγουν. Με τα χρήματα που θα μαζέψουν κάνουν γλέντι το μεσημέρι στην πλατεία του χωριού και μαζεύονται όλοι οι χωριανοί για να φάνε και να πιούνε.

Πρωτομαγιά και Πιπεριά στις Ροβιές

Στις Ροβιές επίσης υπάρχει το έθιμο, μόνο που εκεί ο «πιπεριάς» φοράει κι αδιάβροχο, γιατί τον καταβρέχουν με τις μάνικες. και τον «πιπεριά» τον ακολουθεί και ο πρόεδρος του χωριού. Εκτός από φτέρες, τον σκεπάζουν με στάρια, κριθάρια και κλωνάρια από φοινικιές. Τον φοράνε πολλά κουδούνια και το σχοινί που τα δένουν είναι αρκετά μακρύ, για να τον τραβάνε όσοι τον ακολουθούν.

Το τραγούδι που τραγουδούν είναι:

«Πιπεριά πιπεριά | πιπεριά στον Αη-Λια | και ο Αη-Λιάς στον Ουρανό | για να ρίξ” ο θιός νερό

για τα στάρια, για κθάρια | του θεού τα παραγάδια | κι ο Ψαρός με το τσαπί | να χαλάει την αυλή»

H Βόρεια Εύβοια γιορτάζει την Άνοιξη με την “Πιπεριά”, αντίστοιχα, στη Θράκη και στη Θεσσαλία την ονομάζουν “Περπερούνα”. Πρόκειται ουσιαστικά για την αναβίωση ενός δρώμενου, που μπορεί να μην έχει σχέση με το αγερμικό* έθιμο της άνοιξης, όπως περιγράφεται από παλαιότερους λαογράφους, όταν οι κοινωνίες ήταν αμιγώς γεωργο-κτηνοτροφικές. Ωστόσο, αποτελεί ένα λόγο επανένωσης της κοινότητας κι έναν ακόμη για όλους εμάς να περάσουμε μια διαφορετική Πρωτομαγιά σε έναν τόπο όμορφο, πευκόφυτο και θαλασσινό, τη Βόρεια Εύβοια

*βγαίνει  από το αγερμός, που σημαίνει όταν μια ομάδα ατόμων περιφέρεται στα σπίτια του χωριού για να πει γιορταστικά τραγούδια και ευχές (αγείρω =συναθροίζω)

---

Πηγές:Εκτός από τις επαφές μας με κατοίκους διαβάσαμε:

Εύβοια Πρωτομαγιά της Πιπεριάς, Ντίνα Μπατζιά

meganisitimes.gr, έθιμα Πρωτομαγιάς, Αποστόλης Γατής – Επιμέλεια: Παναγιώτης Κονιδάρης